6 Şubat 2023 afet deneyimi sonrası; var olan yaşam koşulları (konteynerden kent olmayacak alanlar, mülkiyetlerine ne olacağına dair kafa yormaktan üretimden, sanattan ve yasını yaşamaktan alı konan insan ve daha nice koşul) toplumsal ve kamusal değerleri ön plana koyarak, ülkemizin yetiştirdiği bir kentin yapılanma basamaklarında mesleki eğitimi olan her yürek acilen afet sonrası bütüncül yaşamı iyileştirmek üzere bir araya gelmelidir.

Şehrimin yapılarının yüzde 80 i yıkılmışken, gönüllülükle, kolektif ve şeffaf bir şekilde katılımcılıkla, dünyanın en iyi beyinleri bir araya gelmişken, yerel insanımızı merkezine alarak, halkın katılımıyla Türkiye Tasarım Vakfı olarak Hatay’ın İhyası adlı çalıştaylar düzenleniyorken. Halbuki bu ifadeler genç, kadın, memleketini seven bir Mimar için çok ideal ve rahatlatıcı iken ben korku hissediyorum.

Kutsal kitabımızın şu satırları ile

“Alak Suresi 1.ayet: Oku, her şeyi yaratan / halk eden Rab’bin adıyla. Ayeti ile süreci okuduğumda (OKU’mak sadece kitaplarla ilgili bir eylem değildir.) ve Allah’ımın vaadinin HAK olduğunu hatırladığımda korkum dönüşüyor. 

Ve hatırlıyorum ki,

Hatay Anadolu’nun hayat ağacıdır.

Bu topraklara yapılan her amel karşılığını misliyle bulur. 

Bu rahatlama ile ve Atatürk’ün Hatay için ‘şahsi meselem’ ifadesini göz önüne alarak muhabbet etme ihtiyacındayım, bu şehir ile; ruhsal, fiziksel veya zihinsel bağı olan yüreklerle ve TTV paydaşları ile.

Türkiye Tasarım Vakfı paydaşları geçmişte bana korku hissettiren Hatay’ın Ihya’sı projenizde ki ‘büyük’ ifadelerinizi, tasarım ve planlama yapmaya çalıştığınız bölgenin Hatay olduğunu naçizane hatırlatmak isterim.

‘Yerelle birlikte’ yapmak cümleniz: 

Sadece pilot bölgeyi tasarlarken hangi yerellerle?

Afet sonrası anahtarının derdine düşmüş, kötü konteyner koşullarında sabrı tükenmiş olanla mı?

Afet sonrası memleketinin dışında yaşamak zorunda olup hasret çekenle mi?

Bu kentin bu şekilde yıkımına göz yumarak kararlar alanlarla mı?

Merkezden büyüyecek bir şehir kurma ifadeniz (pilot bölge)  :

Aklımızla alay mı ediyorsunuz? Pilot bölge yaratmak ihtiyacı kimin? Gerçekten şu an afet yaşamış bu memleketin ihtiyacı pilot bölgeyi hükümet desteği ile inşa etmek mi? Yoksa bütüncül bir plan üzerinde hep bahsettiğiniz katılımcılık, şeffaflık vb kelimeleri gerçek anlamıyla yaşayıp afet sonrası en büyük dersi alması gereken bakanlık denetim organlarının ve yerel yönetim denetim organlarının doğru çalışmasını öncelikleyerek bütünsel planlama yapmak mı?

Dünyanın en iyi beyinleri biraraya geldi ifadeniz:

Bu ‘en iyi beyinleri ‘ neden pilot bölgelerde harcıyor olabilirsiniz, diye düşünmeden edemiyorum.

Şüphesiz iyi beyinlere ve dünyanın her köşesinden fikir almaya ihtiyacımız var. Lakin halkın sahiplenmediği ve değerlerini yaşayamadığı, afet sonrası deneyimi ile kendisinin bilimin ışığında inşa edemediği bir şehri nasıl hayata geçirmeyi hayal ediyorsunuz? 

Sizin insandan ve değerlerinden ayrı bir kent inşa edilemeyeceğini bildiğinizi düşünerek soruyorum; Diyelim ki hayata geçse de ‘en iyi beynin’ ideal fikri nasıl yaşayacak? ‘En iyi beyinler’ halkın alım gücünü hesaba katarak planlama ve tasarım yapıyor mu? (Yeşil çatılı 3D görseller ve yapıların birim maliyeti?) Yoksa ‘en iyi beyinler’ ‘en iyi kent’ olsun kim yaşarsa yaşasın mı diyor? Ya da bildikleri bir kesime mi kenti inşa ediyorlar? 

Bir soru da bu ‘en iyi beyinler’ afet sonrası neden pilot bölgede emek harcıyoruz diye sorgulamıyorlar mı? Bu sorgu yoksa nasıl ‘en iyi beyin’?

Anahtara anahtar verilecek ifadeniz: 

Şehrin doku analizinden sonra ifade ettiğiniz ideal kent tanımlamalarınız ile (asi yatağının genişlemesi, katların düşürülmesi, yeşil alanların arttırılması, bisiklet yolları vb.)

Siz yapamayacağınız sözleri vermekten korkmuyor musunuz? 

Bu ifadeler sadece halkın şimdilik tepkisi oluşmasın diye mi? 

Afet deneyimi zannınız:

Vakıf olarak afet sonrası tasarım ve planlama deneyiminizden kaynaklı, uluslararası işbirliği için başlattığınız ASİ  (Assembly for Synthesizing Innovation), ismini tersine akarak BİR EDEN nehrimizden ilham almışsınız. Hayırlara vesile olsun. Bu konuyla ilgili de kafamda sorularım mevcut.

Siz mi deneyim yaşadınız? Deneyim için yaşanmışlık gerekmez mi? Sizler ‘en iyiler’ henüz bir afet yaşamadınız. Afet sonrası halkın barınma sorununa dair Hatay insanının gerçekleri üzerine en ufak bir bilginiz var mı? Sizce de okulda önüne proje ödevi olarak verilen öğrenci konumunda değil misiniz şu an Hatay ve afet meselesinde? Hatta meslek erbabı olarak siz ‘en iyiler’ afetin 3. basamağı olan yaşanabilir geçici konutların es geçilmesinin paydaşı olduğunuzun farkında mısınız? Afet deneyimi olan ve toplumsal çıkarları önüne alan bir mimar, şu aşamada kalıcı konut tasarımına doğal olarak karşı durur. Bu ifadelerimden sonra sizce de büyük çelişki barındırmıyor mu? ASI ve Türkiye Tasarım Vakfının paydaşlarının ortak olması? Uluslararası camiada hakiki en iyiler bunu kolay fark etmeyecek mi? Sizce de böyle bir organizasyon için erken değil mi? Ya da bu organizasyon kimleri bu topraklara davet etmek için?

Gerçi Samandağ çarşı merkezi pilot bölge toplantısında tarafımdan sorulan bir soru üzerine Bakan Yardımcımız Sayın Vedad Gürgen TTV olarak çalışmalarınızın uygulamasının son kararını bakanlığın vereceğini henüz bunun kesinleşmediğini ifade etti. Rabbim izin verirse bu kadim topraklar üzerinde belki iyi-kötü deneyim kazanırsınız.

Katılımcılık ve şeffaflık ifadeleriniz:   

Ahh ahh bu ifadeleriniz ise hayal kırıklığı. Afet yaşamış, şehrimizin zor ulaşım koşullarında, fısıltı ile duyduğum 20.10.2023 tarihli halk toplantısında defalarca şahsımla proje detaylarını paylaşacağınızı ifade etmiş olmanıza, iletişim numarası almanıza rağmen dönüş yapmamanız ve sorularımıza tatmin edici cevaplar vermemeniz üzerine.(Bakın bu deneyimdir. Yaşadık biz bunu birlikte.)Sizlere katılımcılığınızın ve şeffaflığınız maalesef ki KATILIMSIZLIKLA. İyileştirme, yönlendirme amaçlı. YAPMACIKLIK ile sadece YATIŞTIRMA, DANIŞMA ve BİLGİLENDİRME yapmak olduğunu, şahsıma ve o toplantıdaki diğer güzel yüreklere deneyimletmiş oldunuz.

Biz Hataylıların talep ettiği katılımcılık halini bir kez daha ifade etmek isterim.

BİZ vatandaşın kontrolünde bir ortaklıkla kentimizi birlikte İhya edelim istiyoruz.

Türkiye tasarım vakfı ise, acilen şu anki yaşam koşullarını göz ardı etmeden hükümetimizle saha analizleri sonucu kalıcı barınma çözümü işbirliği yerine, yaşam hakkını destekleyen geçici barınma konusunda işbirliğine davet etmeli.

Ancak bu şekilde afeti yaşan bu topraklara verimli olmuş olurlar. Zira şimdiye kadar yaptıkları çalışmalar göz boyamaktan ve zaman kazanmaktan öte değildir. Ve bu hamle ile yeni yapılanma ASİ de anlam kazanabilir. Dünya insanı ile en sağlık şekilde paylaşılabilir.

Mimar Gizem CABAROĞULLARI