İsmail Zubari’nin kaleminden.

Acılar paylaşıldıkça azalır, sevinçler ise paylaşıldıkça çoğalır. Bugün 17 Aralık; ortak bayramlarımızdan biri. Tüm insanlığın vicdanında sevginin hakim olması dileği ile. Bırbara Bayramı (Barbara): Bugün yine ortak kutlanan bir bayramdan söz edeceğiz. Ancak bu bayramın diğerlerinden farklı bir özelliği var. Bu bayramda kurban kesilmez. Bir tür yemek yapılır.

Aslında bir tür değil, iki tür yemek yapılır ve birbirlerinden tamamen farklıdır. Ancak isimleri aynıdır. Yerel dildeki deyişiyle “Bırbara”. Ancak Türkçeye çevirdiğimizde herhalde İngiliz dili etkisiyle olsa gerek Barbara diye telaffuz edilir.

Dilerseniz önce bu iki farklı yemekten bahsedelim, daha sonra bayramın çıkış efsanesini anlatmaya çalışalım.

Birinci yemek: Fotoğraflarda gördüğümüz gibi çeşitli bakliyat ve tahıllardan oluşur. Burada ıslatılması gereken bakliyatlar iyi pişmeleri için bir gün önceden akşam suya konularak yumuşamaları sağlanır. Burada ölçü hiç önemli değil. Hatta kullandığınız gıdalar da çok önem arz etmiyor. Evde hazır bulunan bakliyat ve tahılları kullanmanız yeterlidir. Pişirileceği zaman pişme süresine göre tencereye konulur ve hemen pişen gıdalar daha sonra azar azar katılarak birlikte pişmeleri sağlanır. Bazı bakliyat çeşitleri bir gün önceden akşam suda bekletilerek yumuşamaları sağlanır. Arzuya göre tuz eklenir. Piştikten sonra dileyen olduğu gibi yer. Fakat tadı yayvan olduğu için kimi insanlar soğanı yağda kızartarak yemeğin üstüne dökerek soteler.

Bu yemekte daha önce söylediğimiz gibi miktar ve çeşit önemli değil. Önemli olan mümkün olduğunca çok çeşitli bakliyat ve tahılları bir arada pişirmektir.

Bırbaranın diğer yapılış şekli çok farklı ve tatlı çeşitlere girer. Bu yemekte genellikle kabuklu kuru yemişlerden yapılır. Yanına buğday ve nohut katılır. Buğday akşamdan ıslatılır. Ertesi gün pişirilir. Sıcakken suyuna şeker katılır ve eritilir. Nohut ayrıca kaynatılır. Soğuduktan sonra Tuzsuz fındık içi, ceviz içi, badem gibi yemişlerle birlikte nar taneleri eklenir. Genelde 7 çeşit olmasına dikkat edilir.

Peki; bu yemeğin hikayesi nedir, niye ortaya çıkmıştır diye merak edenler için bunu da araştırdık. Söz konusu Barabara olunca bunun kaynağı Hıristiyan geleneklerine uzanır diye düşündük ve bizim Samandağ’da ayaklı kütüphanemiz, başvuru kaynağımız Basil amcaya gittik. Evet, yanılmamıştık. Barbara Hıristiyan inancının ilk dönemlerinde yaşanan trajedilere dayanıyordu. Basil amcanın anlattıklarına kulak verelim şimdi.

Roma döneminde, Hıristiyanlığın yasaklı günlerinde bu inanca sahip olanlar fark edildiklerinde çok ağır işkencelere uğruyor, öldürülüyor ve canlı canlı vahşi hayvanların önüne atılıyorlardı. Barbara’nın babası da zengin bir putperesttir. Barbara’yı çok sever ama yayılan bu inançtan da ödü kopmaktadır. Kızına çok büyük ve şatafatlı bir ev inşa eder ki; kızı sıkılmasın ve dışarıya çıkmasın. O evi zamanın tüm imkânlarıyla donatır. Yalnız hesap etmediği, bu kadar büyük evi çekip çevirmenin bedeli olacaktı. Bunun için çok sayıda hizmetçi alınacaktır. Yine hesap etmediği bu hizmetçiler arasında Hıristiyanlığı benimsemiş gizli Mesihçiler bulunmaktadır. Bu hizmetçiler Barbara ile sohbet edecekler, İsa Mesih’in hayatından ve öğretisinden bahsedeceklerdir. Barbara bu yeni öğretiye gönül vererek Hıristiyanlığı benimser. Babası duyunca elbette ki deliye döner. Kızını vazgeçirmek için çok çabalar ancak Barbara inancından dönmez. Babası yaşadığı şehrin valisine giderek kızına devlet katından baskı yapılmasını ister. Ancak nafile. İnadı inattır Barbara’nın. Her şeyi göze almıştır.

Bir gün yine babasıyla tartışırken babası öfkesine yenilir ve yanında duran baltayla kızının başına vurarak onu öldürür. Bir gün sevenleri aralarında toplanıp kabrini ziyarete giderler. Bir de bakarlar ki kabrinin üstünde her çeşit bitki yetişmiş büyümüştür. Bu bitkiler aynı anda olmayan farklı mevsimlerin yemişleridir. Bu bir mucizeydi ve inanırlara büyük bir moral kaynağıydı. O günden sonra her sene Barbara’nın ölüm yıldönümünde bu bakliyat ve yemişlerden yemek yapılarak gelen gidene ikram edilmeye başlanır. Roma’da Hıristiyanlığın devlet dini olmasından sonra, yani M.S. 320 yılından sonra barbara adına manastırlar ve kiliseler inşa edilmeye başlanmıştır. Hıristiyanlar 4 Aralıkta, Aleviler ise 13 gün sonra yani 17 Aralıkta kutlarlar.

Peki, Arap Alevilerin bu bayramı kutlamasının sebebi nedir? Bunu daha önce defalarca yazdım. Bu bölgenin tarihini, inançlarını ve toplumsal yapısını bilmeden anlamak zordur. Buna kültür etkileşimi diyebilir miyiz? Evet diyebiliriz. Diğerini dışlamadan bir arada yaşamanın güzel bir örneğidir ortak bayramlar. Bu; sevinci paylaşmaktır. Ve paylaşıldıkça büyüyen belki de tek şey sevgidir..

Not: Bu yazıyı yıllar önce Hatay Keşif Dergisinde yayınlamıştım. Daha sonra Facebook sayfamda paylaştım. Bugün bana hatırlattı. Ancak bu arada Bırbara yemeğinin farklı hikayelerini de duydum. Hatta buna karşı çıkanlar da oldu. Ben genelde dini hikayelerin rivayetlerden olduğuna inanırım. Ancak o inanç sahiplerine saygıdan onların inandığı şekliyle anlatırım. Bu arada bunun doğru olmadığını ifade eden arkadaşlara tavsiyem, doğrusunu yazın bilelim. Nenemin, annemin bildiği ve aksatmadan yaptığı bu bayram yemeğinin hikayesi ne kadar farklı olursa olsun birlikte yaşama kültürünün bir yansıması olarak toplumumuzda yer edinmiştir. İşin güzel tarafı da budur. Sizler de yılda bir kere de olsa bu yemeği yapın ki çocuklarınızın ufku açılsın, merak etsinler, araştırsınlar..