📰 Muğla Açıklarında Kurtarılan Alevi Mülteciler Krizi: Yunanistan Geri İtme İddiaları ve Türkiye’deki Gözaltı Şartları Uluslararası Kurumların Gündeminde

Türkiye’nin Muğla açıklarında sürüklenen bir can salından kurtarılan, aralarında beş çocuğun da bulunduğu 17 kişilik Alevi mülteci grubuyla ilgili olaylar dizisi, uluslararası insan hakları ve mülteci koruma kuruluşlarının dikkatine sunulan bir raporla ortaya çıktı.

15 Ekim 2025’te yaşanan olayın, Yunan güçleri tarafından yapıldığı iddia edilen bir geri itme (pushback) operasyonuyla başladığı ve mültecilerin Türkiye’de uzun süreli idari gözetim ve hukuki engellerle karşılaştığı belirtiliyor.

Rapor, Birleşmiş Milletler (BM) ve Avrupa Birliği (AB) kurumları ile ilgili uluslararası mekanizmaların dikkatine sunulmak üzere IDHRV-ARMİL tarafından hazırlandı ve Avukat Aytekin Aktaş, Büyükelçi Salim Taş ve Dr. Jens Kreinath’ın katkılarıyla kaleme alındı.

🚢 Olayın Başlangıcı: Geri İtme İddiaları

Raporun I. Bölümüne göre, 15 Ekim 2025 tarihinde Türk Sahil Güvenliği, Muğla’nın Marmaris ilçesi açıklarında bir can salında mahsur kalan, çoğunluğu Suriye’nin Lazkiye kentinden mezhepsel şiddetten kaçan Alevi olduğu belirtilen 17 kişiyi kurtardı.

Mülteciler, Yunan karasularına girdikten sonra Yunan Sahil Güvenlik gemisi tarafından durdurulduklarını ve sonrasında üniformalı olmayan kişilerce darp edildiklerini, paralarının ve telefonlarının gasp edildiğini beyan etti. Ardından zorla can sallarına bindirilerek Türk sularına geri itildikleri öne sürüldü.

Hukuki Değerlendirme: Raporda, Yunanistan’ın bu eylemlerinin Geri Göndermeme İlkesi (non-refoulement), Yaşam Hakkı ve İşkence Yasağı gibi uluslararası yükümlülükleri ihlal ettiği vurgulandı. Bu durum, özellikle AİHS’nin 2. ve 3. maddeleri ile 1951 Mülteci Sözleşmesi’nin 33. maddesi kapsamında ağır bir ihlal teşkil ediyor.

Türkiye’de İdari Gözetim ve Hukuki İhlaller

Marmaris’e nakledilen mülteciler, ilk olarak Muğla’daki Ula Geri Gönderme Merkezi’ne götürüldü, ancak kısa süre sonra Şanlıurfa’daki Harran Geçici Barınma Merkezi’ne nakledildikleri tespit edildi.

Raporda, mültecilerin Harran’daki idari gözetim koşulları ve karşılaştıkları hukuki engellere dair ciddi bulgular yer alıyor:

Sınır Dışı Riski: Alevi mültecilerin, Suriye’ye geri gönderilmeleri halinde Tahrir el-Şam rejimi tarafından zulüm, işkence ve yargısız infaz riskiyle karşı karşıya oldukları belirtilerek, Türkiye’nin geri göndermeme ilkesini (6458 sayılı Kanun Md. 4) ihlal etmemesi gerektiği uyarısı yapıldı.

Avukat Haklarının İhlali: 29 Ekim 2025’te, avukatların kamp girişinde hukuka aykırı şekilde aranmak istenmesi ve avukat-müvekkil gizliliğini ihlal edecek şekilde görüşmelere müdahale edilmesi, Avukatlık Kanunu’nun (1136 sayılı Kanun) 58. maddesinin ve adil yargılanma hakkının ihlali olarak kayda geçti.

İnsani Koşullar ve Çocuk Hakları İhlalleri: Aile ziyaretlerinin ve temel eşya teslimlerinin (cep telefonu, giysi) engellendiği, mültecilerin uygun ayakkabı ve sıcak giysilere sahip olmadığı gözlemlendi. Gruptaki çocukların hala örgün eğitime erişimden yoksun olduğu ve uzun süreli idari gözetimin yasal sınırları aştığı, bunun AİHS’nin 5. maddesini ve BM Çocuk Hakları Sözleşmesi’ni ihlal ettiği belirtildi.

🌐 Uluslararası Eyleme Çağrı ve Tavsiyeler

Rapor, durumu “birden fazla/kesişimsel ihlal” olarak nitelendiriyor ve uluslararası kurumlardan acil müdahale talep ediyor.

Türkiye’ye Yönelik Tavsiyeler:  Sınır Dışı İşlemlerinin Askıya Alınması: Etkilenen tüm bireyler için sınır dışı işlemlerinin derhal durdurulması.

Serbest Bırakma: Yasal süreyi aşan idari gözetim altındaki kişilerin derhal serbest bırakılması veya nakledilmesi.

Eğitim ve Bakım: Çocuklar için acil eğitim erişimi ve psikososyal destek programlarının sağlanması.

Hukuki Süreç: Avukat haklarının tam olarak korunması ve Avukatlık Kanunu’nun 58. maddesinin ihlaline ilişkin soruşturma başlatılması.

Yunanistan ve Frontex’e Yönelik Tavsiyeler:

Raporda, Yunanistan’ın sistematik geri itmelerinin AİHM kararlarıyla belgelendiği ve Frontex’in (Avrupa Sınır ve Sahil Güvenlik Ajansı) de bu ihlallere ortak olduğuna dair ciddi iddiaların bulunduğu belirtildi.

Bağımsız Soruşturma: BM ve Avrupa Konseyi tarafından Yunanistan sınır güçlerinin geri itme uygulamalarına ilişkin ortak bir soruşturma başlatılması.

Frontex Operasyonlarının Askıya Alınması: Israrlı ve ciddi temel hak ihlalleri nedeniyle Frontex’in Yunanistan’daki operasyonlarının derhal askıya alınması (Tüzüğün 46. Maddesi uyarınca).

Sığınma Erişimi Garantisi: Yunanistan’ın, denizden kurtarılan mültecileri sınır dışı etmek yerine güvenli AB topraklarında karaya çıkarması ve sığınma taleplerinin derhal kayıt altına alınmasını sağlaması.

Bu rapor, söz konusu mülteci grubunun hem denizdeki kurtarma sırasındaki tehlikeleri hem de Türkiye’deki idari süreç boyunca yaşadığı hak ihlallerini kapsamlı bir şekilde belgeleyerek uluslararası hesap verebilirlik mekanizmalarını harekete geçirmeyi amaçlamaktadır.

Ümit Dadük Sağaltıcı